Jak uniknąć wypalenia zawodowego
Category : Wypalenie zawodowe
Wypalenie zawodowe nie jest tylko problemem jednostki. Należy pamiętać, że zachowanie pracownika w miejscu pracy jest albo kosztotwórcze, albo wydajne. Skuteczna strategia zarządzania ryzykiem związanym z zachowaniami w pracy musi nie tylko uwzględniać, jakie zachowania mogą wystąpić, ale także z jakiego powodu się pojawiają. Dlatego też, profilaktyka powinna dotyczyć wspólnego obszaru działania pracownika i pracodawcy .
Ze strony pracodawcy profilaktyka mieści się w zakresie właściwego zarządzania zasobami ludzkimi oraz polityki zatrudnienia. Należy to rozumieć jako zharmonizowane osiąganie celów i równoczesne zaspokajanie potrzeb pracodawcy i pracownika. Istotnymi elementami tych działań powinny być :
- racjonalne, odpowiedzialne planowanie zatrudnienia;
- osobowościowa selekcja do zawodów lub na stanowiska szczególnie zagrożone powstaniem zespołu wypalenia zawodowego ;
- bezkonfliktowe wdrożenie pracownika do pracy;
- ocenianie efektów pracy – regularne przekazywanie pracownikowi informacji zwrotnych o rezultatach jego pracy;
- zagwarantowanie środków na szkolenia i rozwój;
- nagradzanie pracowników, które związane jest z motywowaniem ich do pracy i do dalszego rozwoju oraz potwierdzaniem wartości i sensu wykonywanej pracy;
- programy, konsultacje, warsztaty, treningi itp., które mają za zadanie nauczyć identyfikacji i prewencji stresu, rozwinąć strategie radzenia sobie oraz podnoszenia samooceny, identyfikacji czynników ryzyka wypalenia zawodowego, identyfikacji objawów psychosomatycznych jako objawów wypalenia, treningi umiejętności interpersonalnych, treningi relaksacyjne, nauka efektywnego odpoczywania.
Ze strony pracownika ważne jest, aby zadbał o następujące sfery aktywności :
- higienę psychiczną, czyli nauczył się identyfikować to, co skutkuje jego eksploatacją, ograniczeniem i zawężeniem rozwoju czy wyboru, i bronić przed tym, identyfikował swoje zasoby i traktował stres jako okazję do poznania siebie, poszerzał swoje zainteresowania;
- aby uczestniczył w zadaniach treningowych – radzenia sobie ze stresem, uczył się technik odwracania od stresu, wykorzystywał techniki relaksacyjne, nadawał problemom zawodowym właściwą rangę;
- aby rozbudowywał oparcie społeczne, gratyfikował siebie i innych, wchodził w relacje informujące, że jest wartościową osobą, że jest współuczestnikiem systemu komunikacji międzyludzkiej i wzajemnych zobowiązań, tworzył i uczestniczył w systemie uzyskiwania pomocy w rożnych grupach społecznych, np. w rodzinie, wśród przyjaciół, współpracowników;
- aby zachowywał równowagę pomiędzy czasem pracy i regeneracji (korzystanie z urlopów dla podratowania zdrowia, rozwijanie własnych zainteresowań i zdolności, odpowiednia ilość snu, itp.) .
Należy zauważyć, że nie każdy człowiek jest jednakowo podatny na pojawienie się syndromu wypalenia. Istnieją cechy osobowości szczególnie sprzyjające i takie, które będą chroniły osobę przed zagrożeniem .
Na świecie i w Polsce opracowywane są programy edukacyjne dotyczące wypalenia oraz warsztaty rozpoznawania jego objawów i radzenia sobie z tym zjawiskiem. Zawartość programów zależy od teoretycznego podejścia autorów do zespołu wypalenia, pojawiają się również elementy wspólne. Oto przykłady niektórych
z nich :
- Cole opracowała zasady programu nazwanego Programem Odmładzania i Ochrony Pracownika (Employee Rejuvenation & Retention ER&R) i określiła obowiązki pracodawcy, który powinien okazywać pracownikowi uznanie, wyrażać wdzięczność za dobrze wykonane zadanie, promować kulturę pracy, zachęcając do wypoczynku celem „ponownego naładowania akumulatorów”, redukować stres pracownika poprzez jasno określone role zawodowe, właściwą komunikację, ustalanie osiągalnych celów, wykorzystywanie nabytych wcześniej umiejętności, zmieniając zagrożonym zespołem wypalenia stanowiska pracy. Istotne jest również, aby pracownik mógł zauważyć zaangażowanie i uczciwość kadry menedżerskiej.
- Brown rozumie wypalenie jako problem egzystencjalny, duchowy. Autor postuluje, aby skoncentrować się na wartościach i celach pracy, jako metodzie zapobiegania wypaleniu. Uważa ponadto, że dbanie o swoje własne zdrowie i dobre samopoczucie jest jednym z obowiązków osób zatrudnionych. Edukacja przygotowująca do zawodu powinna zawierać trening umiejętności interpersonalnych oraz komunikacyjnych.
- Farrington, Cottrell, Winstanley i White stwierdzili, że zapobieganie zespołowi wypalenia wśród personelu medycznego wymaga systemów wsparcia. Pozwalają one na ujawnienie frustracji, nauczenie się przypisywania problemom zawodowym właściwej rangi i organizację odpowiedniego nadzoru.
- Taormina i Law podkreślają konieczność holistycznego podejścia do prewencji zespołu wypalenia, opracowania programów rozwijających indywidualne strategie radzenia sobie (np.: jak odpoczywać, relaksować się w pracy i poza nią) oraz uspołeczniających w ramach instytucji (np.: kursy doszkalające, stwarzanie warunków dla rozwoju kariery, tworzenie grup wsparcia).
Bibliografia:
- Maslach Ch., Leiter M. P., Prawda o wypaleniu zawodowym. Co zrobić ze stresem w organizacji. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011.
- Mojs E., Głowacka M.D., Wypalenie zawodowe u polskich pielęgniarek, „Nowiny Lekarskie” 2005, Nr 74.
- Kwaśna-Kania J. i inni, Zespół wypalenia zawodowego, „Neuropsychiatria. Przegląd Kliniczny” 2011, Nr 3.
- Kozak S., Patologie w środowisku pracy. Zapobieganie i leczenie, Wydawnictwo Difin, Warszawa 2009.
- Anczewska M., Świtaj P., Roszczyńska J., Wypalenie zawodowe, „Postępy psychiatrii i neurologii” 2005, Nr 14.
