Etapy wypalenia zawodowego
Category : Wypalenie zawodowe
Ciekawy opis procesu wypalenia proponują psychologowie z American Psychology Association, którzy wyróżniają w nim pięć charakterystycznych etapów, określając je obrazowo jako :
- miesiąc miodowy (honeymoon) – okres zauroczenia pracą i pełnej satysfakcji z osiągnięć zawodowych. Pracownik jest pełen energii, optymizmu i entuzjazmu,
- przebudzenie (awaking) – na tym etapie człowiek usilnie stara się by jego idealistyczny obraz, jaki sobie wytworzył, nie uległ zmianie. Zaczyna pracować coraz więcej, zaczyna jednak zauważać, że jego ocena pracy jest nierealistyczna,
- szorstkość (brownout) – realizacja zadań zawodowych wymaga w tym okresie coraz więcej wysiłku, pojawiają się kłopoty w kontaktach społecznych zarówno z kolegami w pracy, jak i z klientami,
- wypalenie pełnoobjawowe (full scale burnout) – rozwija się pełne wyczerpanie fizyczne i psychiczne, pojawiają się stany depresyjne, uczucie pustki i samotności, chęć wyzwolenia się, ucieczki z pracy. Można tu już mówić o pełnym wyczerpaniu fizycznym i psychicznym,
- odradzanie się (phoenix phenomenon) – rekonwalescencja, okres leczenia „ran” powstałych w wyniku wypalenia zawodowego.
Według H. Sęk można wyróżnić cztery etapy wypalenia zawodowego: entuzjazm, stagnację, frustrację i apatię.
Przedstawia to poniższy rysunek .
Źródło: opracowanie własne na podstawie: H. Sęk, Wypalenie zawodowe. Przyczyny, mechanizmy, zapobieganie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004
Proces wypalenia zawodowego można też przedstawić w oparciu o stadia wyrządzonej szkody :
- stadium fizjologiczne – w tej fazie pojawiają się: uporczywe niedomagania, różnego rodzaju bóle, utrata apatytu lub jego nagły przypływ, wyczerpanie organizmu,
- stadium społeczne – dla tego etapu są charakterystyczne: dystansowanie się pracownika wobec innych, powtarzające się irytacje, występujące okresy bezczynności, niepewność w kontaktach z ludźmi, pretensje i żal do innych,
- stadium intelektualne – w tej fazie dochodzi do zaburzenia procesów poznawczych, pracownik przestaje przyjmować i przekazywać informacje, pojawiają się błędy w myśleniu logicznym, w mowie i piśmie,
- stadium psychoemocjonalne – jest to etap, na którym dochodzi do takich zmian behawioralnych, jak: nadużywanie alkoholu, leków, stosowanie narkotyków i innych środków pobudzających. Pojawia się nuda, pracownik zaczyna lekceważyć swoje obowiązki, zatraca poczucie odpowiedzialności i ryzyka,
- stadium duchowe – na tym etapie pracownik traci wiarę w podstawowe zasady i wartości, pojawia się brak zainteresowania innymi ludźmi i poczucie wewnętrznej martwoty.
Przechodzenie z jednego stadium do drugiego ma charakter procesualny i często odbywa się poza świadomością podmiotu .
Bibliografia:
- Bilska E., Jak Feniks z popiołów czyli syndrom wypalenia zawodowego, „Niebieska Linia” 2004, Nr 4.
- Bartkowiak G., Człowiek w pracy. Od stresu do sukcesu w organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2009.
- Chodkiewicz J., Psychologia zdrowia. Wybrane zagadnienia, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej w Łodzi, Łódź 2005.